هدایت ویژه در پرتو عنایت حضرت فاطمه معصومه علیها السلام

بسم الله الرحمن الرحیم

مقاله این هفته را بمناسبت سالروز شهادت حضرت فاطمه معصومه سلام الله علیها، به بررسی شخصیت و جایگاه والای آن حضرت در بین ائمه معصومین و نیز علماء و بزرگان دین اختصاص می دهیم.

نام مبارک آن حضرت «فاطمه کبری » است و چون پدر بزرگوارشان امام کاظم علیه السلام سه دختر به نام فاطمه داشتند لذا آن حضرت که بزرگتر آنها بود به این نام نامیده شد.

وی در اول ذیقعده سال173 ه. ق در شهر مدینه متولد شد و در دهم ربیع الثانی سال 201 ه. ق در بیست و هشت سالگی در شهر قم به شهادت رسید[1].

در میان فرزندان امام کاظم علیه السلام، تنها حضرت معصومه سلام الله علیها با امام رضا علیه السلام از یک مادر بنام نجمه خاتون متولد شده است.

معروفترین لقب آن حضرت «معصومه» است که طبق نقل علامه مجلسی این لقب از روایتی منتسب به امام رضا علیه السلام اخذ شده است.

حضرت معصومه سلام الله علیها پس از شهادت پدر، مدت هفده سال در کنار برادرش امام رضا علیه السلام در شهر مدینه زندگی می کرد تا آنکه یک سال پس از سفر تبعید گونه امام رضا علیه السلام به مرو، به دعوت آن حضرت به همراه تعدادی از برادران و برادرزاده هایش مدینه را به قصد مرو ترک نمود.

در طول راه به شهر ساوه رسیدند و وقتی مخالفین اهل بیت علیهم السلام از رسیدن آنان به شهر مطلع شدند به آزار و اذیّت و جنگ با همراهان حضرت پرداختند و همه برادران و برادرزادگان وی را به شهادت رساندند. هنگامی که حضرت معصومه علیها السلام پیکرهای مجروح و جسدهای غرق به خون ۲۳ تن از عزیزان خود را نقش بر زمین دید بسختی محزون شد و در اثر این مصائب به شدت بیمار گردید و بقول سید جعفر مرتضی عاملی در اثر زهری که در غذایش ریختند مسموم شد.

حضرت معصومه علیها السلام پس از بیماری و با توجه به وضعیت جسمی و روحی نا مساعدش و همچنین احساس نا امنی که در شهر ساوه می کرد فرمود: مرا به شهر قم ببرید که از پدرم شنیدم، شهر قم مرکز شیعیان ما می باشد.

اهل قم هنگامی که از تصمیم دختر امام کاظم علیه السلام برای عزیمت به شهرشان آگاه شدند جملگی به استقبال ایشان شتافتند و بزرگشان «موسی بن خزرج » مهار شتر آن حضرت را گرفت و ایشان را با اجلال تمام به قم آورد و خانه خود را به نور حضور ایشان روشن ساخت.

امروزه خانه ی «موسی بن خزرج» به احترام اقامت هفده روزه ی آن بانوی بزرگ اسلام به صورت مدرسه دینی در آمد و به «مدرسه ی ستّیه» موسوم گردید و محراب عبادت ایشان به نام «بیت النّور» تا امروز، عبادتگاه خاص و عام شده است.

علامه مجلسی از گروهی از مردم ری نقل می کند که ما خدمت حضرت صادق علیه السلام رسیدیم، گفتیم ما اهل ری هستیم، فرمود مرحبا به برادران ما از اهالی قم. گفتیم ما از اهالی ری هستیم! باز حضرت فرمود مرحبا به برادران ما از اهل قم.

آن گاه فرمود: «اِنَّ لِلَّهِ حَرَماً و هو مکة، و لِرَسولِهِ حرماً و هو المدینة، و لامیرالمؤمنین حرماً و هو الکوفة، و لَنا حرماً و هو قُمّ، وَ سَتُدفَنُ فیها اِمْرأةٌ مِن وُلدی تُسَمَّی فاطِمة، مَن زارَها وَجَبَتْ لَهُ الجنة (قال علیه السلام ذلک و لَمْ تُحْمَلُ بموسی اُمُّهُ).

«برای خدا حرمی است و آن مکه است و برای رسول خدا صلی الله علیه و آله حرمی است و آن مدینه است و برای امیرالمؤمنین علیه السلام حرمی است و آن کوفه است و برای ما اهل بیت علیهم السلام حرمی است و آن قم می باشد و به زودی زنی از اولاد من که فاطمه نامیده می شود، در آنجا دفن می شود. هر کسی او را زیارت کند، بهشت بر او واجب می گردد.» این سخن را حضرت در حالی بیان کرد که مادر امام موسی کاظم هنوز او را باردار نبوده است یعنی این حدیث 45 سال قبل از ولادت حضرت معصومه سلام الله علیها صادر شد.

راز دلبستگی عجیب علما و بزرگان دین به حضرت معصومه سلام الله علیها

 در فرهنگ قرآنی بر خلاف تصوّر صاحبان برخی ادیان و مکاتب، به هنگام معرفی اسوه و نمونه ، در کنار معرفی مردان بزرگ چون حضرت ابراهیم علیه السلام و حضرت رسول اکرم صلی الله علیه و آله و سلم، الگوها و نمونه هایی از زنان نمونه و وارسته نیز به جامعه و مؤمنان معرّفی می شوند، در منابع دینی ما علاوه بر معرفی حضرت فاطمه زهرا سلام الله علیها و حضرت مریم علیها السلام به عنوان الگو، همسر فرعون نیز به عنوان زن نمونه معرّفی شده است، زنی که در بدترین محیط و فاسدترین مکان، یعنی کاخ فرعون زندگی می کرد، ولی با شکوه ترین ایمان و پایداری و فداکاری را به نمایش گذاشت، قرآن درباره او می فرماید: «و خداوند برای مؤمنان به همسر فرعون مثل زده است در آن هنگام که گفت: پروردگارا! خانه ای برای من نزد خودت در بهشت بساز و مرا از فرعون و کار او نجات ده و مرا از گروه ستمگران رهایی بخش!» نکته در خور دقّت در آیه فوق این است که همسر فرعون همچون مریم علیها السلام نه تنها الگو برای زنان بلکه برای کل جامعه است.

این نشان می دهد که اسلام برای زنان آن قدر ارزش قائل است که به او میدان داده تا در عرصه معنویات و پیشرفتهای معنوی و اخلاق و فداکاری بتواند الگو و مثال برای مردان نیز باشد و خوشبختانه در این زمینه در تاریخ خود نمونه های فراوانی در عرصه های مختلف ارائه نموده است.

یکی از نمونه های بسیار ارزشمندی که به طور جد توجه علماء، عرفا، فلاسفه و مراجع بزرگ شیعه را بخود جلب کرده است وجود مبارک حضرت فاطمه معصومه علیها السلام است.

ویژگی‌های علمی اخلاقی و جایگاه معنوی‌ آن حضرت، آن چنان عظیم، برجسته و قابل تکریم است که نه تنها فقها و دانشمندان بزرگ اسلامی بلکه ائمه معصومین علیهم السلام نیز به تحسین آن پرداختند.

مطابق حدیثی که علامه مجلسی از امام صادق علیه السلام نقل کرده و چند سطر قبل ما به آن اشاره کردیم؛ شیعیان با شفاعت حضرت معصومه سلام الله علیها به بهشت وارد می‌شوند. وعده بهشت برای کسی که ایشان را زیارت می‌کند، بیانگر آن است که آن حضرت نه تنها در این دنیا بلکه در آخرت نیز می‌تواند واسطه رحمت الهی باشد و کسانی که به او محبت و ارادت دارند، از شفاعت او برخوردار شوند.

امامان معصوم به کرات توصیه کرده‌اند که دوستداران اهل بیت به زیارت این بانوی بزرگوار بروند و از او شفاعت بخواهند. این زیارت نه تنها یک عمل دینی است، بلکه نمادی از احترام و محبت به مقام والای حضرت معصومه است که در آخرت نیز شفیع آنان خواهد بود.

امام رضا علیه السلام می فرماید: “هر کس حضرت معصومه علیها السلام را در قم زیارت کند، گویی مرا زیارت کرده است.” این حدیث به خوبی جایگاه ویژه او را در نزد خداوند و اهل بیت معرفی می کند. همچنین از امام جواد علیه السلام روایت شده كه فرمود:‌ «مَنْ زارَ عَمَّتی بِقُمْ فَلَهُ الجَنَّهُ» ، « هر كس عمه ام را در قم زیارت كند، بهشت از آنِ اوست».

در میان علما و بزرگان دین نیز شاهد اعمال و گفتار های شگفت انگیز در تعظیم و تکریم این بانوی بزرگ هستیم که این اعمال و بیانات ما را به تفکر بیشتر پیرامون عظمت و شوکت آن حضرت فرا می خواند.

صدرالدین شیرازی معروف به ملاصدرا فیلسوف بزرگ اسلام و بینان گذار حکمت متعالیه که کتاب مهم اسفار اربعه را در روستای کهک قم به رشته تحریر درآورده می گوید: وقتی شبهه ای برایم پیش می آمد، کنار قبر حضرت معصومه علیها السلام در قم می آمدم و از آن بانو استمداد می کردم و شبهه فلسفی من حل می شد[2].

علامه طباطبائی، فیلسوف بزرگ و عارف نامی در ماه مبارک رمضان پیش از افطار به حرم ملکوتی کریمه اهل بیت حضرت فاطمه معصومه سلام الله علیها مشرف می شد و با بوسه بر ضریح آن حضرت روزه خود را می گشود[3].

 آیت اللّه سید محمد رضا گلپایگانی آنچنان ملتزم به زیارت و عرض ادب خالصانه به حضرت معصومه علیها السلام بودند که هنگامی که بیمار می شدند و نمی توانستند به حرم آن حضرت مشرف شوند بارها گریه می کردند.

 آیت اللّه مرعشی نجفی در وصایای خویش فرمودند: پس از مرگم، جنازه ام را روبروی مرقد مطهر حضرت معصومه قرار داده یک سر عمامه ام را به ضریح مطهر و سر دیگر آن را به تابوت بسته و در این هنگام مصیبت مولایم حسین مظلوم و اهل بیتش را بخوانید.

 همه این موارد نشان از عظمت آن بانوی بزرگواری است که با ویژگی‌های برجسته خود، همچون علم، تقوا، فداکاری و دفاع از مقام امامت و ولایت، الگویی بی‌نظیر برای تمام مسلمانان عالم شده است.

سید هاشم موسوی

[1] . مستدرک سفینة البحار

[2] . فوائد الرضویه، شیخ عباس قمی، ص ۳۷۹.

[3] . بارگاه فاطمه معصومه، تجلی گاه فاطمه زهرا، آیت اللّه سیدجعفر میر عظیمی، ج 1، ص 119