بر اساس نص صریح قرآن کریم، پیروزی دین خدا بر تمامی مکاتب باطل و گسترش آن در سراسر زمین وعده ای قطعی از سوی خداوند است: «هوَ الَّذِي أَرْسَلَ رَسُولَهُ بِالْهُدَىٰ وَدِينِ الْحَقِّ لیظهِرَهُ عَلَی الدّینِ کُلِّهِ ولَو کَرِهَ المُشرِکون»، [1]«او کسی است که رسولش را با هدایت و آیین حق فرستاد، تا آن را بر همه آیین‌ها غالب گرداند، هر چند مشرکان کراهت داشته باشند!»
مهمترین عوامل گسترش دین خدا در جهان
بی تردید عوامل مختلفی در تحقق این وعده الهی نقش دارند اما در بین این عوامل، نقش سه عامل زیر از همه مهم تر است و بدون هریک از آنها، این هدف والا تحقق نخواهد یافت.
- وجود برنامه و طرحی عالی
این شرط با بعثت پیامبر خاتم صلی الله علیه و آله و سلّم و نزول قرآن کریم به عنوان دستور العمل جامع زندگی خداپسندانه، محقق شد.
- رهبری شایسته و الهی
هدایت جامعه بشری نیازمند رهبری منصوب از سوی خداوند است. قطعا وظیفه این رهبری در زمان نبی مکرم اسلام صلی الله علیه و آله و سلم، به عهده خود آن بزرگوار بوده است و از آنجا که نظام سیاسی اسلام بر مفهوم ولایت مبتنی است هر جایی از قرآن که اشاره به ولایت پیامبر اکرم دارد در واقع به موضوع رهبری جامعه توسط ایشان اشاره می کند.
«انما ولیکم اللّه و رسوله و الذین آمنوا الذین یقیمون الصلوة و یؤتون الزکاة و هم راکعون»[2] این آیه به طور صریح، ولایت پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله و سلم را بر مردم در طول ولایت الهی معرفی نموده و این منصب را از جانب خود برای آن حضرت قرار داده است.
پس از ایشان، با توجه به آیات قرآن و روایات نبوی، این وظیفه به امیر المؤمنین علی علیه السلام و یازده امام بعدی که همگی از فرزندان آن حضرت هستند منتقل شد. آخرین این بزرگان حضرت مهدی عجل الله تعالی فرجه الشریف است که در سال ۲۵۵ ق قدم به عرصه این عالم نهاد و در زمان مناسب به فرمان الهی ظهور خواهد کرد.
پیامبر اعظم صلی الله علیه و آله و سلم از سالیانی پیش در باره این مولود مسعود و نقش وی در طول حیات پربرکتش چنین فرمودند: «منا والذی نفسی بیده مهدی هذه الامة الذی یملأ الارض قسطاً و عدلاً کما ملئت جوراً و ظلما»، «مهدی این امت از ما است، کسی که زمین را از قسط و عدل پر می‌کند همان گونه که از جور و ظلم پر شده است».
این وظیفه در دوران غیبت متوجه چی کسی است؟
از آنجا که این پست حساس مورد توجه بسیاری از انسان ها در طول تاریخ بوده ، افراد زیادی مدعی این عنوان شدند در حالی که پس از مدتی از دنیا رفتند و نتوانستند نقشی در اصلاح جامعه خود داشته باشند. مسلما کسی می تواند این مهم را به عهده بگیرد که نزدیک ترین فرد به خدا ، پیامبر و امامان بعد از او باشد.
در این زمینه روایات فراوانی داریم که این وظیفه را در زمان غیبت متوجه علمایی می داند که از نظر علم، اخلاق، فضیلت های دینی و بصیرت نزدیک ترین فرد به امام معصوم باشند.
امام هادی علیه السلام در همین زمینه سخن بسیار زیبا و راهگشائی دارند و در بارۀ جایگاه والای عالمان متعهد در عصر غیبتِ امام زمان عجل الله تعالی فرجه الشریف چنین می فرمایند: « اگر نبودند عالمانی که پس از غیبتِ قائم شما، مردم را به سوی حضرت، دعوت و راهنمایی، و با برهان های الاهی از دین او دفاع کنند و بندگان ضعیف خدا را از دام ابلیس و سرکشان و نواصب برهانند، هیچ کس باقی نمی ماند، مگر آن که از دین خدا خارج می شد، ولی این عالمان، همان گونه که ناخدای کشتی، سکان کشتی را به دست می گیرد، زمام دل های شیعیان ضعیف ما را به دست می گیرند: همانا ایشان برترین افراد نزد خداوند عزّوجل هستند.
- وجود نیروی انسانی مؤمن و فداکار
سومین عاملی که در تحقق وعده الهی مبنی بر گسترش دین خداوند در سراسر عالم نقش اساسی دارد وجود گروهی از انسان‌های مومن، پاکدل و فداکار که در اوج تقوا به سر می‌برند و برای دفاع همه‌جانبه از برنامۀ امام معصوم علیه السّلام آمادگی دارند. از امام جواد علیه السلام نقل شده است: اصحاب او – حضرت مهدی- علیه السلام به سوی او اجتماع می‌کنند که ۳۱۳ نفرند، به تعداد اهل بدر، از نقاط مختلف زمین… وقتی این عده جمع شدند، خدا امر او را ظاهر می‌کند و چون عقد کامل شد که ده هزار نفرند به اذن خدا خروج می‌کند.
آنچه تاکنون به وقوع نپیوسته، شرط سوم یعنی وجود نیروی انسانی با ویژگی های خاص است که باید برای تحقق آن بسیار تلاش کرد.
ویژگی های یاران خاص امام زمان عجل الله تعالی فرجه الشریف
برای ترسیم تصویر روشن از ویژگی‌های یاران خاصّ امام زمان عجل الله تعالی فرجه الشریف بهترین منبع روایات معصومین علیهم السلام است که در موقعیت های مختلف و برای مخاطبین خاص بیان فرمودند که در اینجا به برخی از آنها اشاره می کنیم:
- دارای معرفت و شناخت لازم نسبت به حضرت حجت هستند.
امام حسین علیه السلام دربیان ضرورت معرفت امام زمان فرمودند: «أَيُّهَا النَّاسُ إِنَّ اللَّهَ جَلَّ ذِكْرُهُ مَا خَلَقَ الْعِبَادَ إِلَّا لِيَعْرِفُوهُ فَإِذَا عَرَفُوهُ عَبَدُوهُ فَإِذَا عَبَدُوهُ اسْتَغْنَوْا بِعِبَادَتِهِ عَنْ عِبَادَةِ مَنْ سِوَاهُ فَقَالَ لَهُ رَجُلٌ يَا ابْنَ رَسُولِ اللَّهِ بِأَبِي أَنْتَ وَ أُمِّي فَمَا مَعْرِفَةُ اللَّهِ قَالَ مَعْرِفَةُ أَهْلِ كُلِّ زَمَانٍ إِمَامَهُمُ الَّذِي يَجِبُ عَلَيْهِمْ طَاعَتُهُ»، « ای مردم خداوند عزوجل بندگان را نیافرید مگر برای این که او را بشناسند و هنگامی که او را شناختند عبادتش کنند، وقتی او را عبادت کنند به برکت این عبادت از عبادت غیر او بی نیاز شوند، مردی پرسید: ای پسر رسول خدا! پدر ومادرم به فدایت، شناخت خدا چیست؟ حضرت فرمودند: این است که اهل هر دوره امام زمان خودش که اطاعت از او واجب است را بشناسند».
- اهل تقوی و پرهیزکاری باشد
در روایتی از امام صادق علیه السلام نقل شده که فرمودند: «هر فردی که شادمان می‌شود از اینکه از یاران حضرت مهدی عجل الله تعالی فرجه الشریف باشد، باید منتظر باشد و به پرهیزکاری و اخلاق نیکو رفتار کند. چنین کسی منتظر واقعی است.»
- همواره احساس کند که در حضور حضرت نشسته است.
امام عصر در زمان غیبت نیز همانند خورشید، در پشت ابر در روز نور افشانی کرده و برکت وجودش به همه می رسد، ازهمین رو رسول خدا فرمودند: «وَالّذي بَعَثَني بِالنُّبُوَّةِ، إنَّهم يَستَضيئونَ بِنورِهِ و يَنتَفِعونَ بِوِلايَتِهِ في غَيبَتِهِ كَانتِفاع الشَّمسِ وَ إن تَجَلَّلَها سَحاب».
امام کاظم علیه السلام در همین زمینه چنین می فرماید: «یَغِیبُ عَنْ أَبْصَارِ النَّاسِ شَخْصُهُ وَ لَا یَغِیبُ عَنْ قُلُوبِ الْمُؤْمِنِینَ ذِکْرُهُ»، «خودش از دیدگان مردم پنهان می شود ولی یاد او از دل های مؤمنان مخفی نمی شود».
- گفتار و رفتار او از سنخ گفتار و رفتار امام باشد
یکی از مهمترین انتظارات امامان معصوم علیهم‌السلام از شیعیان این است که پیروان آنها از نظر اخلاقی برخوردار از اوصاف نیک و پسندیده، و دارای اخلاق زیبای اسلامی باشند. کسی که مدعی یاری امام زمان است باید گفتار و رفتارش از سنخ گفتار و رفتار امام باشد نه اینکه با او در تضاد باشد و احیانا موجب سرافکندگی امام بشود.
امام صادق علیه السلام در روایتی از شیعیان خودش درخواست می‌کند که: «کونوا لنا زینا و لا تکونوا علینا شیناً، قولوا للناس حسنا واحفظوا السنتکم و کفوا عن الفضول و قبح القول»، «شیعیان ما زینت ما باشید نه باعث ملامت و سرزنش ما، با مردم نیکو سخن بگویید، و زبانتان را حفظ کنید و از زیادهروی و زشتگویی بازدارید».
یکی از شیعیان حضرت به نام «شقرانی» از تقسیم بیت المال توسط خلیفه وقت «منصور دوانیقی» محروم ماند، در کنار خانه خلیفه منتظر فرصت بود تا با شفاعت و وساطت کسی حق خود را بگیرد، حضرت صادق علیه السلام سهم او را گرفت و به وی داد آنگاه فرمود: «ای شقرانی اعمال نیک از همه نیکو است، ولی از تو نیکوتر است چون به ما نسبت داری (و شیعه ما هستی) و کارهای زشت از همه زشت است ولی از تو زشتتر است چون منسوب به ما هستی».
- اهل ارتباط به وسیله دعا و نیایش.
این ویژگی در روایات مختلف مورد تأکید قرار گرفته است از جمله در حدیثی از امام صادق علیه السلام درباره یاران امام عصر عجل الله تعالی فرجه الشریف چنین آمده است: «رُهْبَانٌ بِاللَّيْلِ، لُيُوثٌ بِالنَّهَارِ، هُمْ أَطْوَعُ لَهُ مِنَ الْأَمَةِ لِسَيِّدِهَا»[3]، «آنها در شب راهبان و در روز همچون شیران شجاع هستند و از امامشان فرمانبردارتر از کنیز نسبت به ارباب خویش‌اند».
نتیجه: تحقق وعده الهی مبنی بر گسترش دین خدا در سراسر جهان نیازمند سه عامل اساسی است: وجود برنامه‌ای جامع و الهی، رهبری شایسته و الهی، و نیروی انسانی مؤمن و فداکار. در طول تاریخ، هدایت جامعه اسلامی از طریق پیامبران و امامان معصوم صورت گرفته و در دوران غیبت، این وظیفه بر عهده علمای دین که واجد شرایط خاص هستند قرار دارد. یاران خاص امام زمان (عجل الله تعالی فرجه الشریف) افرادی با معرفت عمیق، تقوا، اخلاص، شب‌زنده‌داری، شجاعت و اطاعت کامل از امام هستند. این گروه نخبگان، زمینه‌ساز ظهور و اجرای عدالت جهانی خواهند بود. بنابراین، تلاش برای پرورش چنین افرادی و پایبندی به اصول دینی و اخلاقی، گامی مهم در مسیر تحقق این وعده بزرگ الهی است.
سید هاشم موسوی
[1] . سوره توبه، آیه33.
[2] . سوره مائده، آیه 55.
[3] . بحارالأنوار، ج 52، ص 308
