ماه محرم، اولین ماه از تقویم هجری قمری، برای مسلمانان به‌ویژه شیعیان، دارای اهمیت فراوانی است. این ماه شاهد واقعه جانسوز عاشورا بود، که در آن امام حسین (ع) و یاران باوفایش در کربلا به شهادت رسیدند. این واقعه، نه تنها یک رخداد تاریخی، بلکه یک موضوع عمیقاً مذهبی، اخلاقی و اجتماعی است که پیام‌های قدرتمندی نه تنها برای مسلمانان بلکه برای بشریت دارد.
اهمیت ماه محرم: محرم برای شیعیان نه فقط یک ماه، بلکه دوره‌ای برای بازتاب اندیشه و مقاومت است. این ماه نماد ایستادگی در برابر ظلم و استکبار است. امام حسین (ع)، نوه پیامبر اسلام (ص)، در این ماه با یزید بن معاویه، خلیفه‌ای که به دیده بسیاری از مسلمانان، بخاطر اعمال گناه آلودش أصلا سزاوار نام خلافت نبود، به مخالفت برخواست و از بیعت با او امتناع کرد و در نهایت با یارانی که تعدادشان بسیار اندک بود، در برابر لشکریان یزید به نبرد برخواست و پس از نبردی قهرمانانه جملگی به شهادت رسیدند. این فداکاری برای حفظ ارزش‌های اسلامی و استقامت در برابر فساد و ظلم بوده که محرم را به ماهی حیاتی برای شیعیان تبدیل کرده است.
نقش واقعه عاشورا در زنده نگه داشتن پیام اسلام: عاشورا بیش از آنکه یک واقعه تاریخی باشد، یک سمبل قدرتمند در فرهنگ شیعی است. این روز نمایانگر ارزش گذاری به اصولی همچون حقیقت، عدالت و آزادی است که امام حسین (ع) برای آنها جان خود و همه دوستانش را فدا کرد و نیز زنان و کودکان و أصحاب باوفایش به اسارت رفتند.
این ارزش‌ها، که از جوهر اسلام سرچشمه می‌گیرند، از طریق مناسک، سنت‌ها، و به ویژه عزاداری ماه محرم و یادآوری فداکاری های این امام بزرگ بازتاب می یابد و جامعه مسلمانان را متوجه آن اقدام اساسی ای می کند که امام حسین علیه السلام انجام داد و موجب زنده ماندن اسلام در طول قرون پس از آن شده است.
درس هایی از قیام عاشورا: قیام عاشورا و شهادت امام حسین (ع) و یارانش در کربلا، پیام‌ها و درس‌های مهمی در ابعاد مختلف مذهبی، اخلاقی و اجتماعی برای مسلمانان و به ویژه شیعیان به همراه داشته است که می‌توانند در زندگی روزمره ما نیز کاربرد داشته باشد. در اینجا به چند نمونه از این درس‌ها اشاره می‌کنیم:
- ایستادگی در برابر ظلم: امام حسین (ع) با تعداد اندکی از یاران خود در برابر دشمنانی که به لحاظ نظامی بسیار قوی‌تر بودند، ایستاد تا نشان دهد که تسلیم ظلم نخواهد شد حتی اگر هزینه آن بسیار سنگین باشد.
- قربانی کردن برای ارزش‌های برتر: امام حسین (ع) با شهادت خود و یارانش نشان دادند که گاهی اوقات دفاع از اصول و ارزش‌ها ممکن است نیاز به قربانی‌های بزرگ داشته باشد. این درس برای همه کسانی که در تلاش برای حفظ اصول خود هستند، بسیار مهم و اساسی است.
- بردباری و صبر: در تمام مدت محاصره و نبرد کربلا، امام حسین (ع) و یارانش صبر و بردباری فوق‌العاده‌ای نشان دادند و این صبر و استقامت نمونه‌ای برای تمام مسلمانان است تا در مواقع سختی و آزمایش، شکیبا باشند.
- وفاداری به خانواده و دوستان: یکی از جنبه‌های تحسین‌برانگیز قیام عاشورا، وفاداری امام حسین (ع) و یارانش به یکدیگر است. آنها در کنار هم ایستادند و تا آخرین لحظه حمایت خود را از یکدیگر نشان دادند. این وفاداری نمونه‌ای از اهمیت پیوندهای محکم و صادقانه در بین انسان‌هاست.
- اهمیت دعا و توکل به خدا: امام حسین (ع) و یارانش در طول مبارزه خود همواره متوجه دعا و توکل به خداوند متعال بودند. آنها حتی نماز خود را در شرایط بسیار دشوار جنگی أقامه کردند و این نشان‌دهنده اهمیت ارتباط با خدا و توکل بر او در همه حالات است.
- حفظ کرامت انسانی در شرایط دشوار: این درس نه تنها برای شیعیان بلکه برای همه انسان‌هایی که به دنبال معنویت و کرامت انسانی هستند، ارزشمند است.
وظایف مسلمانان در قبال قیام عاشورا
قطعا مسلمانان، به‌ویژه شیعیان، وظایف فراوانی در قبال قیام عاشورا دارند که در اینجا به دو نمونه آن اشاره می کنیم.
- اولین و مهم‌ترین وظیفه آنان، یادآوری و بزرگداشت همیشگی این قیام تاریخی و سرنوشت ساز است. این امر اغلب از طریق برگزاری مراسم سوگواری و عزاداری در دو ماه محرم و صفر انجام می گیرد که در آن شرکت کنندگان با مصیبت ها و ناگواری هائی که بر امام عزیزشان وارد شده آشنا گشته و نیز به تأمل درباره فداکاری‌های آنان می‌پردازند.
- علاوه بر این، اهمیت دادن به پیام‌های عاشورا و تلاش برای زندگی بر اساس ارزش‌هایی که امام حسین (ع) برای آنها جنگید، از جمله عدالت، صداقت و شجاعت، ضروری است و بدین ترتیب مسلمانان تشویق می‌شوند که از نقش خود در جامعه و تأثیر آنها بر دنیای اطرافشان آگاه بشوند.
سید هاشم موسوی